Kiedy wynajem samochodu zastępczego przekracza wartość samochodu uszkodzonego

Uchwała Sądu Najwyższego II CZP/11 sprawiła, że na rynku wypożyczalni samochodów standardem stało się opłacanie wynajmu samochodu zastępczego roszczeniem wobec ubezpieczyciela. Transakcje te są w pełni bezgotówkowe i wygodne dla klientów, jak i samych wynajmujących pojazdy zastępcze, stąd popularność takiego modelu funkcjonowania wypożyczalni i rozkwit oferty.

Sytuacja, w której łatwość uzyskania odszkodowania w wyniku przychylnego orzecznictwa i łaskawości sądów na rzecz poszkodowanych przyczyniła się do powstania patologii systemu. Do takich działań należy wynajem pojazdu zastępczego po cenach zawyżonych, które powodują przekroczenie wartości naprawy szkody, a często również przekraczają wartość uszkodzonego samochodu.

Czym jest szkoda?

Świadczenie odszkodowawcze za wynajem auta zastępczego od sprawcy szkody oraz jego ubezpieczyciela przysługuje poszkodowanemu, który w wyniku kolizji poniósł wydatek na poczet wynajęcia samochodu zastępczego z uwagi na uszkodzenia własnego pojazdu. Sam fakt, iż pojazd został uszkodzony nie rodzi uprawnienia do odszkodowania za wynajem pojazdu zastępczego, by mówić o szkodzie musi dojść do wydatku związanego z zapewnieniem sobie innego samochodu w związku z unieruchomieniem pojazdu poszkodowanego. Wydatek ten podlega kompensacie z ubezpieczenia sprawcy.

 Z czasem na rynku zaczęto wynajmować poszkodowanym pojazdy po wysokich cenach na kredyt, przy czym poszkodowani nie zdawali sobie sprawy z odpłatności wynajmu samochodu zastępczego. W praktyce polegało to na tym, że wypożyczalnia samochodów jednostronnie dyktowała warunki finansowe ubezpieczycielom, co też zyskało przyzwolenie ze strony orzecznictwa w imię ochrony interesów osób poszkodowanych, dla których wynajem stał się transakcją całkowicie bezgotówkową.

Taki mechanizm doprowadził do zatracenia rynkowych cen, ich naturalnego kształtowania się poprzez konkurencyjność warunków finansowych. Poszkodowani nie mieli interesu w tym, aby poszukiwać ofert najtańszych, atrakcyjnych od strony kosztów.

 

Racjonalne rozwiązania w odniesieniu do wynajmu pojazdów zastępczych

ZE względu na powszechność użytkowania starszych pojazdów, dochodzi o sytuacji w których koszty wynajmu samochodu zastępczego są wyższe od wartości uszkodzonego pojazdu. Tym sposobem poszkodowanemu nie zależy na szybkiej naprawie, czy tez otrzymaniu odszkodowania w ramach szkody całkowitej niewielkiej wartości. O wiele lepszym rozwiązaniem jest wydłużanie okresu wynajmu auta, niejednokrotnie w zmowie  z wypożyczalnią, korzystając z samochodu dobrej klasy zupełnie za darmo, bowiem koszty wynajmu ponosi ubezpieczyciel.

Postępowanie w sprawie o ustalenie szkody może trwać 30 dni, jednak nie wstrzymuje ono możliwości wystąpienia o samochód zastępczy. W tym czasie łatwo przekroczyć wartość starego auta.

 

Co na to orzecznictwo?

Problem jest słabo dostrzegany, orzecznictwo staje na stanowisku, iż wartość samochodu nie ma znaczenia dla kosztu wynajmu auta zastępczego. Uzasadnieniem jest fakt, iż jest to innego typu szkoda, której istota jest utrata funkcji pojazdu mechanicznego, co nie ma związku z jego wartością. Tym sposobem dopuszcza się sytuacje, kiedy koszt wynajmu pojazdu zastępczego kilkukrotnie przekracza kwotę zakupu równorzędnego pojazdu jezdnego.

Powinno się każda sytuacje rozpatrzeć indywidualnie pod kątem gospodarności. Sytuacja gdzie poszkodowany generuje szkodę na kilkadziesiąt tysięcy złotych uzasadnia, że nie stać go na naprawę za kilkaset złotych czy dwa, trzy tysiące powinna być niedopuszczalna. Ocena dotyczyć powinna zachowania poszkodowanego, który uwzględnić powinien fakt wartości wynajmu samochodu zastępczego bez względu n fakt iż jest to wynajem na kredyt, który spłacić ma ubezpieczyciel. Warto zwrócić uwagę, czy poszkodowany postępowałby tak samo, gdyby najem nie był bezgotówkowy, bez gwarancji zwrotu kosztów przez ubezpieczyciela.

Na uwagę zasługuje fakt, iż przepisy o stosunku zobowiązaniowym, jakie wynikają z odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela zobowiązane są do współdziałania – art 354 par. 2 k.c. Wynika z tego obowiązek lojalności poszkodowanego wobec interesu ubezpieczyciela poprzez optymalne, obiektywne ograniczenie kosztów wynajmu. Zgodnie z orzecznictwem  m.in. uchwały Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r., III CZP 14/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 103, z 23 czerwca 2003 r., III CZP 32/03, z 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17, z 16 października 1998 r., III CZP 42/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 69 brak współdziałania stron nie może zwiększać odszkodowania dotyczącego naprawienia szkody.