Jeżeli poprzez kolizję lub udział w wypadku nasz samochód uległ awarii na tyle, iż nie możemy z niego korzystać bez naprawy, a ponadto nie mamy możliwości zastąpienia pojazdu innym, wówczas przysługuje nam prawo do pojazdu zastępczego, którego koszty wynajmu poniesie ubezpieczyciel. Czas na jaki pojazd przysługuje w ramach ubezpieczenia zależy od charaktery powstałej szkody, jej rozmiarów. Istotnym warunkiem poniesienia kosztów wynajmu samochodu zastępczego przez ubezpieczyciela jest fakt, iż auto zastępcze winno być zbliżone swoim standardem klasą do samochodu uszkodzonego, który zastępuje. Jeżeli jest to niemożliwe, osoba uprawniona może wyrazić zgodę na wynajem auta wyższej klasy ponosząc różnicę w cenie. Również jeśli chodzi o klasę niższą auta zastępczego poszkodowany, uprawniony winien wyrazić zgodę, niemniej w takiej sytuacji nie ponosi on żadnych kosztów dodatkowych.

Dla kogo refundacja?

Poszkodowany ma możliwość wybory firmy wypożyczającej pojazd zastępczy, chociaż ubezpieczyciel może zakwestionować koszty wynajmu przedstawiając własny kosztorys wynajmu i tym samym pokryć koszty jedynie do kwoty jaka poniósłby, gdyby samodzielnie zdecydował o miejscu i warunkach wynajmu pojazdu zastępczego. To właśnie ta kwestia od dłuższego już czasu wzbudzała najwięcej kontrowersji wśród klientów i sporów sądowych. Do niedawna możliwość wyboru miejsca wynajmu auta zastępczego była zarezerwowana wyłącznie dla przedsiębiorców, co było podyktowane szczególnymi cechami pojazdów, specyfiką tejże usługi w biznesie itd. W sądach można było dochodzić roszczeń z zakresu braku możliwości użytkowania pojazdu, który przeznaczony był do prowadzenia działalności gospodarczej. Z czasem problem podnoszony był przez coraz większą grupę osób fizycznych, co spowodowało konieczność zajęcia stanowiska w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

Droga sądowa do odszkodowania

Ogromny wpływ na rynek ubezpieczeń komunikacyjnych miała uchwała Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 roku, która dotyczyła zagadnienia pojęcia szkody majątkowej, jaką miała być utrata możliwości korzystania z pojazdu w wyniku awarii, uszkodzenia w wyniku kolizji lub wypadku komunikacyjnego. Roblem opisywany był szerzej rzez Aleksandrę Wiktorow, Rzecznika Ubezpieczonych. Rozpatrywano i stawiano pytanie czy w świetle przepisy 361 k.c. osób a fizyczna ma prawo do roszeń z tytułu wynajmu samochodu zastępczego ale również co do niezbędności najmu w kontekście możności korzystania z komunikacji publicznej.

Sąd Najwyższy swoja uchwałą zdecydował, iż odpowiedzialność ubezpieczyciela w odniesieniu do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i nie wykorzystujących swojego pojazdu w działalności gospodarczej obejmuje wydatki uzasadnione na najem pojazdu zastępczego. Co więcej odpowiedzialność ta nie jest zależna od możności korzystania z komunikacji zbiorowej. Uchwała ta spowodowała, że poszkodowani będący osobami fizycznymi zyskali możliwość dochodzenia zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. To zaś spowodowało rozwój wypożyczalni aut na rynku, które oferowały usługi bezgotówkowe z zakresu wynajmu samochodu zastępczego. W praktyce oznaczało to przeniesienie wierzytelności o zapłatę odszkodowania od ubezpieczyciela na wypożyczalnie. To bez wątpienia wygodne rozwiązanie, bowiem poszkodowani zyskując samochód zastępczy nie musieli ponosić żadnych kosztów wynajmu a wszelkimi formalnościami zobowiązywała się zająć wypożyczalnia samochodów.

Taka sytuacja sprawiła, że poszkodowani chętnie korzystają z opcji bezgotówkowego wynajmu, to zaś wpływ ma na ceny wynajmu, które stały się niekonkurencyjne i daleko odbiegające od realiów rynkowych. W efekcie wypożyczalnie w ramach wynajmu bezgotówkowego stosują ceny kilka razy wyższe niż w przypadku klasycznego wynajmu pojazdów za gotówkę. Patologiczne sytuacje spowodowała szereg sądowych sporów z ubezpieczycielami.

Celowe i ekonomiczne wydatki muszą być uzasadnione

wobec licznych sporów na wokandzie padło 24 sierpnia 2017 roku orzeczenie sądu okręgowego, które ma kluczowe znaczenie. Zagadnieniem dotyczącym zwrotu faktycznych kosztów wynajmu w obliczu propozycji bezpłatnego korzystania z pojazdu zastępczego lub w niższych stawkach wynegocjowanych przez ubezpieczyciela zajął się Sąd Najwyższy. Orzekł on podejmując uchwałę o sygnaturze akt III CZP 20/17 iż wydatki przekraczające koszty jakie poniósłby ubezpieczyciel wynajmując pojazd poszkodowanemu lub też wydatki ponad proponowane w kosztorysie muszą zostać uzasadnione pod względem ekonomicznym jak i celowości ich poniesienia. Pogląd ten został przyjęty przez sady powszechne. SN zadbał również o konkretyzację obowiązku minimalizacji szkody, który leży na poszkodowanym. Co więcej uchwała wskazuje na niezbędność współpracy między poszkodowanym a ubezpieczycielem przy organizacji wynajmu pojazdu zastępczego.

Praktyka jest zróżnicowana, większość ubezpieczycieli informuje poszkodowanych o możliwości skorzystania z nieodpłatnego samochodu zastępczego, który jest realizowany przy pomocy ubezpieczyciela, jak i konsekwencji wynajmu we własnym zakresie. Są to informacje publiczne, zamieszczane również w regulaminach i na stronach www. Decydując się na wynajem na własna rękę dobrze jest dopytać o szczegóły rozliczenia, warunki zwrotu kosztów.

Zgodnie z zasadą minimalizacji szkody poszkodowany winien dokonać najmu po jak najniższych cenach, akceptowanych przez ubezpieczyciela. W innym przypadku poszkodowany musi udowodnić celowość wynajmu po wyższej cenie oraz wykazać zasadność ekonomiczną swego wyboru. Jeżeli ubezpieczyciel złożył propozycję udostepnienia pojazdu zastępczego poszkodowanemu, poszkodowany musi pamiętać by usprawiedliwić szczególnymi potrzebami lub okolicznościami odrzucenie tejże propozycji na rzecz własnego wyboru. Najczęściej powodem jest nieadekwatność cech samochodu względem pojazdu zastępowanego. Innym powodem może być czas dostępności pojazdu, opieszałość ubezpieczyciela w kwestii realizacji oferty itd. Jeśli jednak poszkodowany nie był od początku zainteresowany przedstawiona propozycja można domniemywać iż działał na rzecz zwiększenia rozmiaru szkody.

Ponadto należy zauważyć, iż ubezpieczyciel w świetle art. 66 k.c. nie jest zobowiązany do przedstawienia oferty wynajmu. Nie jest to w żaden sposób sprecyzowane jak oferta miałaby wyglądać, za wystarczające uznaje się przedstawienie ogólnych warunków najmu. Zadaniem poszkodowanego jest ich zaakcentowanie lub tez odrzucenie i uzasadnienie poniesienia wydatków we własnym zakresie. Decyzja w tej kwestii winna być przemyślana i przeanalizowana, poparta ofertami, kosztorysem. Nie warto jest decydować się na wypożyczalnię działającą najszybciej.